Een bezwaarschrift is een formeel, schriftelijk middel waarmee een belanghebbende opkomt tegen een besluit van een bestuursorgaan. Het doel is om het bestuursorgaan te verzoeken zijn eigen besluit te heroverwegen. De bezwaarprocedure maakt onderdeel uit van de Algemene wet bestuursrecht (Awb) en vormt een verplicht voortraject voordat in veel gevallen een gang naar de rechter mogelijk is.
De grondslag voor het bezwaar is te vinden in hoofdstuk 6 en 7 van de Awb. Op basis van artikel 7:1 Awb kan degene die rechtstreeks in zijn belang is getroffen door een besluit, bezwaar maken bij het bestuursorgaan dat het besluit heeft genomen.
Wie kan bezwaar maken?
In de meeste gevallen is degene die een besluit ontvangt (bijvoorbeeld per brief of via een portaal) degene die bezwaar kan maken. Toch is dit niet beperkt tot alleen de geadresseerde.
Volgens de wet kan iedere belanghebbende bezwaar maken. Een belanghebbende is op grond van artikel 1:2 Awb iemand:
- die een eigen, persoonlijk, objectief bepaalbaar en rechtstreeks belang heeft bij het besluit.
Dat betekent dat ook anderen dan de ontvanger van de brief bezwaar kunnen maken, als zij aantoonbaar geraakt worden in hun belangen. Niet ieder algemeen of indirect belang is voldoende; het moet gaan om een concreet en rechtstreeks belang.
Bijvoorbeeld: een omwonende kan belanghebbende zijn bij een bouwproject in de buurt, ook al is het besluit gericht aan een ander. In zo’n geval kan de omwonende bezwaar maken als hij of zij door dat besluit rechtstreeks in zijn leefomgeving wordt geraakt.
Wat is een besluit?
Volgens artikel 1:3, eerste lid Awb is een besluit:
“een schriftelijke beslissing van een bestuursorgaan, inhoudende een publiekrechtelijke rechtshandeling.”
Dat betekent dat het gaat om een formele beslissing waarbij rechten of plichten van een burger of organisatie worden vastgesteld, gewijzigd of beëindigd.
Het is belangrijk om te weten dat een stuk ook een besluit kan zijn als er niet uitdrukkelijk bij staat dat bezwaar mogelijk is. Of iets een besluit is, hangt niet af van de titel of vormgeving van het schrijven, maar van de inhoud: is er sprake van een publiekrechtelijke rechtshandeling van een bestuursorgaan, met gevolgen voor rechten of verplichtingen? Dan is het een besluit in de zin van de Awb, en kan daartegen bezwaar worden gemaakt.
Een bestuursorgaan is een overheidsinstantie die bevoegd is om besluiten te nemen. Dit kan bijvoorbeeld een gemeente, het UWV, een ministerie, de Belastingdienst of een provinciebestuur zijn. Ook sommige instellingen met een publieke taak kunnen bestuursorgaan zijn, zoals een schoolbestuur of een zorgkantoor, als zij een wettelijk geregelde bestuursbevoegdheid uitoefenen.
Termijn voor het indienen van bezwaar
De standaardtermijn voor het indienen van een bezwaarschrift is zes weken na de dag waarop het besluit bekend is gemaakt. Deze termijn volgt uit artikel 6:7 Awb. Bekendmaking vindt meestal plaats door toezending van het besluit aan de belanghebbende.
In sommige gevallen kan een kortere termijn gelden. Dit kan bijvoorbeeld zo zijn op grond van bijzondere wettelijke bepalingen of beleidsregels. Daarom is het essentieel om altijd goed te controleren wat er in het besluit zelf staat over de bezwaartermijn. Als iemand te laat bezwaar maakt, kan het bezwaar niet-ontvankelijk worden verklaard, tenzij sprake is van een verschoonbare reden.
Inhoudelijke vereisten aan een bezwaarschrift
De wet stelt een aantal minimumvereisten aan een bezwaarschrift. Deze zijn opgenomen in artikel 6:5 Awb. Een bezwaarschrift moet in elk geval bevatten:
- de naam en het adres van de indiener;
- de datum;
- een aanduiding van het besluit waartegen bezwaar wordt gemaakt;
- de gronden van het bezwaar (de motivering);
- een handtekening.
Als een bezwaarschrift onvolledig is, moet het bestuursorgaan de indiener doorgaans in de gelegenheid stellen dit te herstellen (artikel 6:6 Awb). Toch is het verstandig om een bezwaarschrift zo volledig mogelijk in te dienen.
Digitaal bezwaar maken sinds 1 januari 2025
Sinds 1 januari 2025 is het wettelijk mogelijk om bij elk bestuursorgaan bezwaar digitaal in te dienen. Bestuursorganen zijn verplicht om een digitale weg open te stellen, bijvoorbeeld via een beveiligd formulier op hun website of via een portaal zoals MijnOverheid. Daarmee is het bezwaarproces beter toegankelijk geworden voor burgers en bedrijven.
Let wel: het bestuursorgaan bepaalt op welke manier digitaal bezwaar kan worden gemaakt. Dit moet duidelijk op de website van het bestuursorgaan staan. De mogelijkheid om bezwaar schriftelijk per post in te dienen blijft onverkort bestaan.
Termijnoverschrijding en recente rechtspraak
Als een bezwaarschrift te laat is ingediend, wordt het in principe niet behandeld. Toch kan het bezwaar alsnog in behandeling worden genomen als er sprake is van een verschoonbare reden, zoals bedoeld in artikel 6:11 Awb. Daarbij moet het bestuursorgaan ook persoonlijke omstandigheden meewegen, zoals medische klachten, taalproblemen of verwarring over het besluit. Rechters en bestuursorganen zijn sinds 2022 soepeler geworden in deze beoordeling, zeker bij korte overschrijdingen en kwetsbare situaties.
Termijnen voor behandeling van het bezwaar
Een bestuursorgaan moet in principe binnen zes weken na afloop van de bezwaartermijn een beslissing nemen. Bij inzet van een bezwaarschriftencommissie geldt een termijn van twaalf weken (artikel 7:10 Awb).
Deze termijn kan worden opgeschort (bijvoorbeeld als extra informatie wordt gevraagd) of één keer verlengd met maximaal zes weken. Verdere verlenging is alleen toegestaan met instemming van belanghebbenden of om aan wettelijke eisen te voldoen. Het bestuursorgaan moet hierover schriftelijk informeren.
Wat als het te lang duurt?
Wanneer het bestuursorgaan te laat is met beslissen, kan de indiener het schriftelijk in gebreke stellen. Reageert het bestuursorgaan ook daarna niet binnen twee weken, dan kan recht op een dwangsom ontstaan en kan beroep worden ingesteld bij de rechter.
De dwangsom bedraagt:
- €23 per dag (eerste 14 dagen),
- €35 per dag (volgende 14 dagen),
- €45 per dag (laatste 14 dagen),
met een maximum van €1.442.
Deze regeling geldt niet altijd, bijvoorbeeld niet bij voorlopige toeslagen. Via beroep kan de rechter het bestuursorgaan verplichten alsnog binnen een termijn te beslissen.
Tot slot
Een bezwaarschrift is een krachtig juridisch instrument waarmee burgers en organisaties hun rechten kunnen beschermen. De procedure is relatief laagdrempelig, maar vereist wel zorgvuldigheid: de juiste termijn, een duidelijke motivering, en indiening op de juiste wijze zijn essentieel. Door recente ontwikkelingen in wetgeving en rechtspraak is het belang van een toegankelijke en zorgvuldige behandeling van bezwaren alleen maar toegenomen.